Op 7 maart 2019 vond op uitnodiging van FACET een rondetafelgesprek plaats bij het bruisende Delta Hotel in Vlaardingen. Cees Siermann (Van Dantzig Communicatiepartners), Wiebe Vervelde (Constructif), Roelof Hendriks (BV Maatschappij ms Kieldrecht), Jan Pieter de Ruiter (Axoft), Lucas Petit (Hoscom), Jeannette Baljeu (Lid van het College van Gedeputeerde Staten van de Provincie Zuid-Holland), Thomas Boeren (FACET Accountants & Adviseurs), Cor van Marle (FACET Accountants & Adviseurs) en Kees van ’t Zelfde (Port of BUSINESS) namen plaats aan tafel. Het leverde een interessant gesprek op.
Het beroep en de rol van accountant staat maatschappelijk ter discussie. Er is kritiek op de kwaliteit: doet de accountant wat hij volgens de samenleving moet doen? Ook is er nog steeds (of inmiddels weer) discussie over de onafhankelijkheid van de accountant door de samenloop van controle en advies. Daarnaast verandert de wereld snel en heeft de beschikbaarheid van gekoppelde data in organisaties een grote vlucht genomen.
“In de dienstverlening van de accountant komt er steeds meer focus op gedrag en cultuur. Het vraagt een besef om op de juiste manier de onafhankelijkheid te waarborgen.”
Dit levert steeds rijkere managementinformatie op en is op ieder gewenst moment beschikbaar. Toch geeft de accountant bij maar eens per jaar een (controle) verklaring bij de jaarrekening. Welke gevolgen heeft dit voor de rol en persoon van de accountant en voor de controle aanpak? We vroegen dit aan een vertegenwoordiging van bestuur, ondernemers en accountants.
Advies en Controle
Nadat alle deelnemers welkom zijn geheten vraagt Cees Siermann, dagvoorzitter, de deelnemers naar de rol van de accountant. De samenleving ziet de controlerend accountant als hoeder van het financiële welzijn van ondernemingen en tegelijkertijd legt de Autoriteit Financiële Markten, als je de media gelooft, steeds meer boetes op. Waarom staat de onafhankelijkheid en de kwaliteit van de accountant onder druk? Wiebe Vervelde, algemeen directeur van Constructif reageert als eerste hierop: “Je zoekt binnen de grenzen en de mogelijkheden van de wet de meest optimale situatie voor je bedrijf en daar wil je met je accountant over sparren. Ik denk zeker dat vanuit het verleden de accountant dan ook een belang heeft bij die ondernemer en dat er spanning is tussen advies en controle.” Dit komt volgens Vervelde door een veranderende moraal. “Bedrijven moeten niet alleen voldoen aan wet- en regelgeving maar de laatste jaren is er ook de moraliteit die steeds meer vraagt van een ondernemer.” Jan Pieter de Ruiter, algemeen directeur Axoft, haakt hierop in: “Ik zoek als ondernemer vanuit moraliteit naar stabiliteit en naar betrouwbaarheid. Een accountant die goed over mijn bedrijfsvoering waakt en daar specialist in is.” Cor van Marle, partner bij FACET en voor dit gesprek ook woordvoerder namens de SRA (een netwerkorganisatie van 370 accountantskantoren) vult aan: “In de dienstverlening van de accountant komt er steeds meer focus op gedrag en cultuur. Het vraagt een besef om op de juiste manier de onafhankelijkheid te waarborgen.”
Moraliteitsanalyse
Roelof Hendriks, managing director van BV Maatschappij ms Kieldrecht, geeft dat hij zich verbaast over het feit dat een accountant maar zelden een moraliteitsanalyse doet. “Die analyse moet zichtbaar maken op welke wijze de ondernemer zaken doet. Een onderwerp dat men liever niet beetpakt. Grote organisaties hebben deze analyse veelal wel en het onderwerp is ook beter bespreekbaar. De impact is groter dan bij het MKB maar ook bij het MKB zeker niet minder belangrijk. Ik ben van mening dat de accountant dit dient op te pakken naast de financiële insteek die zij heeft.” Volgens Vervelde wringt moraliteit en controle. De samenleving verwacht dit wel, maar moraliteit en controle moet volgens hem uit elkaar getrokken worden. Hierop knikt Lucas Petit, eigenaar van Hoscom, instemmend. Volgens hem is moraliteit eveneens het kernbegrip waar het wringt.
“In de dienstverlening van de accountant komt er steeds meer focus op gedrag en cultuur. Het vraagt een besef om op de juiste manier de onafhankelijkheid te waarborgen.”
“De samenleving vraagt om veel meer onderwerpen waar een ondernemer op gewaardeerd dient te worden. Denk hierbij aan duurzaamheid, aan de sociale agenda en de man-vrouw verhouding. Je ziet dat de kapstok van de jaarrekening en controle steeds verder wordt volgehangen met morele agendapunten en dat daarmee de verwachtingen ook steeds hoger worden. Je kunt je afvragen of de accountant zich hier in beginsel voor moet lenen of zich puur moet richten op de financiële backbone van een onderneming. Er is veel behoefte aan controle van morele issues maar dit is ook lastig te controleren,” aldus Petit. In dit kader reageert Jeannette Baljeu, bestuurder bij de Provincie Zuid-Holland: “Je ziet steeds meer maatschappelijke jaarverslagen en tegelijkertijd zijn er ook vragen over de controleerbaarheid en wie voert deze controle dan uit?” Volgens Petit is dit een belangrijk punt: “Er heerst de veronderstelling dat alles gecontroleerd moet worden door ISO gecertificeerde partijen. Alles moet gerationaliseerd worden.” Siermann vraagt: “Hoe breed moet die controle dan zijn door de accountant? Dient het maatschappelijke jaarverslag op dezelfde manier gecontroleerd te worden als de jaarrekening?” Hendriks reageert door aan te geven dat de financiële kant van belang is voor het ondernemen en het levert een cijfermatig rapport op. “Tegelijkertijd vind ik dat de accountant zich meer moet verdiepen in moraliteit en kwaliteit van ondernemers en een oordeel dient te geven op bijvoorbeeld het duurzaam ondernemen.” Thomas Boeren, registeraccountant bij FACET, is van mening is dat er al heel veel wordt gedaan in de dagelijkse praktijk rondom het begrip moraliteit door de accountant. “Als accountant communiceren we daar echter veel te weinig over richting de klant en naar buiten,” aldus Boeren. Vervelde meent dat een maatschappelijk jaarverslag zoals reeds gebruikt door grotere ondernemingen ook een vast gegeven dient te zijn voor MKB en als de controle bij de accountant ligt, dat hij zich daarin dient te kwalificeren.
Datadriven en realtime controle
Moraliteit heeft dus invloed op de rol van de accountant. Ook de 24/7, jaarrond digitale beschikbaarheid van data binnen en buiten ondernemingen heeft invloed. Het vraagt een anders denkende accountant en om een andere controle aanpak. In dit kader geeft Van Marle een korte presentatie over data driven controle bij FACET en legt de drie verschillende stadia uit die daarin te onderscheiden zijn. Veel accountantskantoren hebben nog niet de beweging gemaakt naar het laatste stadium van realtime controle en monitoring. Vervolgens geeft Boeren een korte uitleg over de realtime analyse en de beweging die de accountancy maakt naar IT. “Het zou mooi zijn als er een gemeenschappelijk aanpak zou volgen voor de nieuwe controle aanpak waarbij het SRA zou kunnen faciliteren,” aldus Boeren. De Ruiter: “Als de toegevoegde waarde ligt op data driven controle en realtime analyse is het belangrijk om branchegericht te opereren. Je moet dieper in de organisatie graven en als ondernemer verwacht ik dan ook dat de accountant kennis heeft van de branche.” Voor Hendriks is het belangrijk om naar het totaal te kijken. “Op welke wijze koppel je gegevens en wat ga je vervolgens doen met de output. Waar zou dat toe moeten leiden? Daar ligt volgens mij nog een uitdaging om dit helder te krijgen. Ook de frequentie van data-analyse dient hoger te liggen,” zegt Hendriks. En wat doet dit dan met de kosten. Deze ontwikkeling zou volgens Baljeu echt meer moeten gaan opleveren en anders zouden de kosten in zijn totaliteit niet moeten stijgen. Vervelde reageert hierop: “De accountant komt in de toekomst niet meer langs. Maandelijks volgt er een rapportage over hetgeen je hebt afgesproken en periodiek volgt er een gesprek over de uitzonderingen. In mijn ogen wordt het dan ook goedkoper.”
Koppeling met IT
De vraag wordt gesteld of bedrijven nog een stimulans nodig hebben in deze ontwikkelingen? En worden IT-specialisten tijdig aangetrokken? Volgens Vervelde hoeft je dit niet te stimuleren, omdat dit reeds gaande is. Van Marle knikt instemmend, maar maakt daarbij wel een kanttekening. ”We zien dat IT-specialisten moeilijk de vertaalslag kunnen maken naar controle. Bij FACET leiden we deze mensen daarom zelf op.” Baljeu vult aan dat bij de Provincie een koppeling is gemaakt tussen beleid en IT. Beleid wordt onder andere gemaakt op basis van data-analyse. “We verbinden IT ook aan de diverse beleidsvelden en organiseren datadomeindagen. Dit levert dynamiek op en het besef dat je elkaar nodig hebt. Ook is er in het aannamebeleid aandacht voor de benodigde skills van data-analyse en het besef dat je met data ook echt iets kunt. Als bestuur vinden wij dit belangrijk en sturen daar ook op,”. Vervelde geeft aan dat dit proces ook bij bedrijven gaande is.
Dataprocessen
Boeren vertelt dat er ook een tool beschikbaar is die bepaalde stappen in een proces zichtbaar maakt. “Niet alleen de stappen die in het proces in theorie gevolgd zouden moeten worden, maar ook de stappen die werkelijk worden gezet. Het systeem maakt afwijkingen zichtbaar en geeft handvatten voor procesverbetering.” Wanneer dit een gecertificeerd proces zou zijn, waar heb je de persoon van accountant nog voor nodig? Volgens Vervelde wordt de accountant de auditor van dat proces en krijgt daarmee een nieuwe rol. Baljeu is het hiermee eens: “Het wordt een gecertificeerde instantie met sectorspecialismen.” Hierop vult Petit aan: “De ondernemer wordt door alle ontwikkelingen de regisseur van verschillende datastromen. Hoe weet de ondernemer dat de interface zuiver werkt? Alle bedrijven hebben immers verschillende softwarepakketten en deze pakketten worden gekoppeld en dienen met elkaar te praten.” Het is dus belangrijk dat de ondernemer in control blijft en in deze context speelt het algoritme ook een grote rol. “Het algoritme dient goed opgebouwd te zijn met de juiste veronderstellingen,” aldus Baljeu.
Samenwerking
In het nieuwe profiel heeft de accountant verstand van financiën, IT en dataprocessen. Voorzien de huidige accountancy-opleidingen in deze ontwikkeling? Van Marle schudt ontkennend met zijn hoofd en zegt: “Er is geen opleiding die hierin voorziet. Wij hebben dit als FACET zelf opgepakt en leiden mensen intern op. We merken dan in een krappe arbeidsmarkt dat er wel ruimte is, omdat we iets anders hebben te bieden. Vanuit het SRA ligt er een mooie rol om dit collectief op te pakken. Bijvoorbeeld om in het onboardingsproces een aantal les-dagen aan te bieden. Dit is te kostbaar voor een kantoor om dit per nieuwe medewerker aan te bieden. Belangrijk is ook om de zittende medewerkers hierin mee te nemen. Tot slot is het dan ook essentieel om klanten te hebben die open staan voor die veranderende rol van de accountant en de verrijkte management-informatie. Hierdoor kun je je medewerkers ook daadwerkelijk kansen geven. Het is een proces om gezamenlijk op te pakken.” Petit reageert: “Ik ben van mening dat je als ondernemer de verrijkte managementinformatie al tot je beschikking moet hebben. Als ondernemers dit nog niet hebben, is het belangrijk om het voordeel voor de ondernemers goed te benoemen. Het gaat je veel meer grip en zekerheid geven. Daarnaast heb je massa nodig om de genoemde ontwikkelingen goed te implementeren.” Kees van ’t Zelfde, commercieel directeur bij Port of BUSINESS, geeft aan dat er verschil is in ondernemingen en ondernemers. Niet alle ondernemers hebben tijd voor het volgen van marktontwikkelingen. Zouden accountants en bankinstellingen niet meer van betekenis kunnen zijn? Van Marle noemt namens het SRA het platform Branche in Zicht (BiZ) met actuele kennis en inzichten over branches, bedrijven en ondernemers. “Dit geeft meer data en inzichten dan de op dit moment beschikbare data en inzichten van banken.” Tot slot dankt de voorzitter de deelnemers voor het leerzame en innoverende gesprek.